Gelecekten gelen diyet

Mikrobiyota ve mikrobiyom kavramları nedir?

Vücudumuzun her noktasına yayılmış ve var olduğumuz andan itibaren bize eşlik eden, yediğimizi, içtiğimizi, stresimizi, gülüşümüzü, hastalığımızı paylaştığımız trilyonlarca bakteri, mantar, küf gibi mikroskobik minik canlılara sahibiz ve bunların oluşturduğu ekosisteme ‘mikrobiyota’ diyoruz. Bu minik canlıların gen yapılarını da ‘mikrobiyom’ şeklinde nitelendiriyoruz.

Neden bazı diyetler bazı insanlara iyi gelirken bazılarına iyi gelmiyor?

Biz yanlış soruyu sorduğumuzu yaptığımız çalışmalarla gözlemledik. Sürdürülebilir ve etkili bir sonuç almak için az karbonhidratlı, az yağlı, şekerden uzak bir hayat tek başına yeterli kalmıyor. Genel sağlık bilgileri her bireyde de geçerli olmuyor. Aslında sormamız gereken en doğru soru: ‘Bana en uygun diyet hangisidir?’ olmalı. Bu sorunun cevabı da bağısaklarımızda gizli.

Son zamanlarda sık sık bağırsakların “ikinci beynimiz” olduğu söyleniyor. Bağırsak mikrobiyotaları neden bu kadar önemli?

Homo sapiens, binlerce yıldır vücudundaki dost mikroorganizmalarla birlikte ve etkileşim halinde evrimleşmektedir. Özellikle bağırsakta yaşayan mikroorganizmaların ürettikleri metabolitler ve hatta genetik materyaller insan sistemik dolaşımına katılmakta, epigenomik mekanizmalarla inaktif genlerin aktive olmasına, böylelikle sağlıklılığın sürmesine, birtakım hastalıkların oluşmamasına ve evrime neden olmaktadır (Rook 2010, Rook ve ark. 2015). Bağırsak mikrobiyotası, sağlıklı bir durumda, metabolizmayı etkileyerek, bağışıklık sistemini modüle ederek ve patojenlere karşı koruyarak konakçıya önemli işlevler sağlayan karmaşık bir ekosistemdir. Sağlıklı ve uzun yaşamın anahtarı sağlıklı bir bağırsak yapısıdır. O nedenle kişisel bağırsak mikrobiyomunun içeriğinin bilinmesinde sayısız faydası bulunuyor. İşte bu noktada mikrobiyom analizi devreye giriyor. Bu analiz bireylerin yiyeceklere olan tepkisini görmemizi sağlıyor. Her insanın aynı yiyeceğe olan tepkisi farklıdır. Kan şekerini dengeleyecek, sağlıklı ve kişiselleştirilmiş bir diyet listesini tam anlamıyla oluşturabilmek için bu analizin gerekli olduğuna inanıyorum.

Bu testi kimler yaptırmalı?

Büyük bir popülasyon söz konusu. 10 kişiden biri diyabet. Bu da çok dikkat edilmesi gereken bir konu. Pre-diyabet aşamasında olanlar, herhangi bir akut-kronik rahatsızlığı olanlar, kilo problemi yaşayanlar, uyku problemi yaşayanlar, otoimmün rahatsızlığı olanlar veya sağlıklı bireyler başvurup iç dünyaları hakkında ayrıntılı bilgi alabilir.

Test sonrası nasıl bir hizmet veriyorsunuz?

Bizler kurduğumuz bu sistemde, yaptığımız analizler sonucu yapay zeka tabanlı kişiselleştirilmiş diyet listeleri oluşturuyor ve spesifik olarak bireyin en doğru şeklide beslenmesini sağlıyoruz. Spesifik mikroplara sağladığımız spesifik besinlerle bireylerin problemlerini çözebiliyoruz. Daha önce genel sağlıklı listelerin erişemediği sınırlara erişmek hedefimizdir.

Bize sisteminizden biraz bahsedebilir misiniz? Nasıl çalışıyor?

Öncelikle kullanıcılar mobil uygulamaya/web abone olmaktadır. Bu kişisel program, bireyin sağlık geçmişini ve genel diyet alışkanlıklarını sorduktan sonra başlamaktadır. Kullanıcılara verilen numune toplama kitinden elde edilen dışkı örnekleri, Erciyes Üniversitesi Genom ve Kök Hücre Merkezine gönderilmektedir. Bu labaratuvar Türkiye’nin en büyük gen ve kök araştırma merkezidir. Burada numunenin mikrobiyal DNA'sı analiz edilerek, kişisel mikrobiyomun profilleri elde edilmekte ve raporlar kullanıcı ile paylaşılmaktadır. Bu rapora göre, diyet programı mobil uygulama / web üzerinden kullanıcıya sunulmaktadır. 4000 adet besinden hangisinin sana ne kadar uygun olduğu, hangisinden uzak durman gerektiği skorlama ile uygulama üzerinden gösterilmektedir. Bireyin vücut kitle indeksini sağlıklı bir şekilde düzenleyen bu program, kişinin mikrobiyom profiline göre diyet önerisi algoritmaları ile üretilmektedir.

Peki bu testi ne sıklıkla yaptırmak gerekiyor?

90 gün mikrobiyomun zararlı aktivitelerinin bastırılması ve yararlıların artışında, mikrobiyom ve genel sağlığa daha kalıcı bir etki sağlamak için yeterli zaman sunar. Birey kendisinin en temel ölçütüdür. Fonksiyonel aktif mikrobiyom değişikliklerinizi takip etmek için yılda birkaç kez ya da gerektiği sıklıkta tekrar test etmenizi öneririz.

Analiz süresinde yapay zeka sisteme nasıl bir katkı sağlıyor?

Yapay zeka sayesinde, sizin ve bağırsak mikrobiyomunuz için hangi gıdaların ve takviyelerin ideal olduğunu keşfedebiliyoruz. Böylece optimal sağlığı deneyimleyebiliyorsunuz. Yapay zeka motorumuz, geniş bilgi veritabanızmızdaki verilerin çoklu analizini gerçekleştirir. Dikkatle seçilmiş yüksek kaliteli hakemli bilimsel literatür, bilim ekibimizden gelen uzman bilgiler, biyolojik testler ve danışan geri bildirimleri yapay zeka makinemizi eğitmektedir. Yapay zeka teknolojisi ile insan aklının analiz edemeyeceği verileri çok daha hızlı ve net bir şeklide elde ediyoruz. Yapay zeka tıpta ve birçok alanda yararlı olduğunu kanıtlamış ve günümüz teknolojisinde bir çığır açmıştır. Yapay zeka, insanların mantıklı düşünebilme, öğrenebilme ve öğrendiklerini yeni durumlara uygulama kabiliyetlerini makinelere aktarmaktadır. Yapay zeka robotlarla gündeme gelse de, tıp gibi alanlardaki kullanımı da son dönemlerde artış göstermektedir. Araştırmacıların zorlu görevlerini daha hızlı gerçekleştirmelerine yardımcı olarak tıbbi araştırmayı hızlandırmaktadır. Yapay zeka, çağımızın en büyük problemi olan ve hiçbir şeklide tedarik edemediğimiz ‘zaman’ kavramına bir çözümdür. Hasta Güvenliği Dergisi’nde yapılan bir araştırmaya göre yılda 400.000’den fazla kişi hastanelerde erken ölmektedir. Yapay zeka ile gelişen teknoloji ve sağladığı zaman tasarrufu sayesinde erken müdahale ile daha çok insan hayatı kurtarma söz konusudur. Algoritma hastaları sürekli olarak izleyebilmektedir. Bu yüzden geliştirilen algoritmalar oldukça yararlı ve pratiktir.

Bu sistemde bir diyetisyene gerek var mı?

Dünya genelinde yapılan çalışmalar doğrultusunda ortaya çıkan verilerden yola çıkarak uzman bir robot oluşturduk. Bu robotun bünyesinde binlerce bakteri, binlerce besin, binlerce biriken tecrübe ile bakıp literatürde bulamayacağın bilgiler mevcut. Üreten değil, kontrol eden bir sistem getirmeyi amaçlıyor; meslekleri küçük işlerden kurtarıp sonuca ve kontrole daha hızlı götüren bir sistem kazandırmak istiyoruz. Taslak olarak yaptığımız işte son ürünü ortaya çıkaran oyunculara bakıyor ve doğru ham maddeyi veriyoruz. Bununla beraber tüm olayı tabi ki sadece makineye bırakmıyoruz, diyetisyenlerimiz de hastalarla sürekli yüz yüze ve online iletişim kuruyor. Robotun hazırladığı ayrıntılı Endiet raporunun yanı sıra diyetisyenler bu rapor doğrultusunda kişiye özel bir diyet listesi hazırlıyor. Kompozisyon, porsiyon, denge, çeşitlilik, öneri, yeterlilik, güvenirlik gibi konularda da diyetisyenlerin desteği ön planda oluyor. Raporlama aşamasından sonra ise hastanın takibi hem mobil uygulama üzerinden hem de yüz yüze görüşmelerle gerçekleşecek. Bu süreçte aynı zamanda psikolojik olarak motivasyon desteği de mevcuttur. Sonuçta biz bir yol haritası sunmuyoruz, sadece gerekli verileri sağlıyoruz. Daha sağlıklı bir yolda ilerlemek adına bir diyetisyen yardımıyla bu verileri kullanmakta fayda var.